Autoprezentacje

Autoprezentacja to próba zakomunikowania poprzez nasze wypowiedzi, zachowania niewerbalne i działania, kim jesteśmy albo za kogo chcielibyśmy być uważani przez innych. Często procesowi autoprezentacji towarzyszy kierowanie wrażeniem.

Kierowanie wrażeniem jest to świadome bądź nieświadome aranżowanie starannie skonstruowanej prezentacji Ja, która wytworzy u innych określone wrażenie, zgodne z naszymi celami czy potrzebami w interakcji społecznej.

Funkcje autoprezentacji:

1. ułatwia wpływ na innych i pozyskanie dóbr lub uniknięcie strat,

2. ułatwia utrzymanie pozytywnej samooceny i/lub konstrukcje własnej tożsamość,

3. regulacja emocji – nasila pozytywne, a osłabia negatywne emocje,

4. regulacja kontaktów społecznych – zapewnia szybkie rozeznanie, kto jest, kim i sprawny przebieg interakcji społecznych;

Rodzaje autoprezentacji

Obronne techniki autoprezentacji – zachowania ukierunkowane na ochronę, utrzymanie lub obronę zaatakowanej / zagrożonej tożsamości naszej osoby:

1. Samoutrudnianie – angażowanie się w działania, które obniżają szansę sukcesu, ale zwalniają z osobistej odpowiedzialności za porażkę (a w dodatku nasilają osobistą chwałę w przypadku sukcesu).

2. Wymówki – zaprzeczanie intencji wyrządzenia szkody i/lub przekonywanie, że nie miało się kontroli nad przebiegiem zachowania

 - To nie moja wina

 - Odwoływanie się do alkoholu jako „sprawcy” wyniku (czasem skuteczne u mężczyzn nigdy u kobiet)

 - Odwoływanie się do okoliczności łagodzących

 - Przekonywanie o własnej ignorancji (np. nieznajomość przepisów)

 - Udawanie głupka - (mężczyźni stosują w odniesieniu do szefów, a kobiety w odniesieniu do mężów i w kontekście zdolności intelektualnych)

3. Usprawiedliwienia – akceptowanie własnej odpowiedzialności przy jednoczesnym przekonaniu, że „długoterminowe” korzyści z naszych działań przewyższają „pozorne” lub „krótkoterminowe” szkody

 - Przekonywanie, że szkody są pozorne (np. mit przyjemności kobiety z gwałtu) i nikomu nie szkodzą (np. przy oszukiwaniu na egzaminie)

 - Usprawiedliwienia porównawcze (inni maja jeszcze gorzej niż ofiara) lub zasadami (dzieci trzeba wychowywać)

4. Przeprosiny – akceptowanie własnej odpowiedzialności za szkodę, okazanie żalu, kompensowanie szkody ofierze

 - Jest to najskuteczniejszy sposób przywracania własnego pozytywnego obrazu w oczach innych

 - Taki sam wydźwięk ma fakt zasądzania niższych wyroków dla przestępców okazujących skruchę

Asertywne taktyki autoprezentacji – zachowania ukierunkowane na zbudowanie, pozyskanie, utrwalenia jakiejś nowej tożsamości naszej osoby:

1. Ingracjacja (podlizywanie się) – pozyskiwanie cudzej sympatii.

Cztery zasadnicze techniki:

 - Prezentowanie siebie jako osoby zasługującej na sympatię

 - Schlebianie innym

 - Prezentowanie poglądów podobnych do poglądów partnera

 - Wyrządzanie przysług

Dylemat lizusa – im ważniejsze jest dla nas pozyskanie sympatii jakiejś osoby, tym większa jest szansa, że osoba ta zdaje sobie sprawę i wątpić będzie w szczerość naszych zabiegów autoprezentacyjnych. Rozwiązanie dylematu lizusa: 1. prezentowanie poglądów sprzecznych z wartościami partnera, ale w mniej ważnych sprawach. 2. Konstruowanie sytuacji w taki sposób, że partner sam zapytuje o jakąś cechę/pogląd.

Dylemat zróżnicowanej publiczności – ludzie różnią się wartościami/upodobaniami i to, co jednym się podoba odstręcza innych (chłopak – jego dziewczyna i koledzy). Jedyne rozwiązanie to segregacja widowni (szczególnie o silnej obserwacyjnej samokontroli zachowań).

2. Autopromocja – przedstawianie siebie jako osoby kompetentnej, podkreślanie, że nasze dokonania są większe niż innym się wydaje, są rzadko osiągane, zostały osiągnięte pomimo przeszkód.

Dylemat skromności – więcej sympatii zdobywamy w cudzych oczach, jeśli pomniejszamy znaczenie naszych sukcesów niż chwalimy się nimi; z drugiej strony ludzie mogą potraktować nasze skromne autoprezentacje dosłownie (uważać, że nasze sukcesy są niewielkie), bądź też nawet jako wyraz niskiej samooceny.

Rozwiązanie dylematu ma kilka etapów:

 - Skromność jest skuteczniejsza po fakcie niż przed faktem

 - Umiarkowana skromność jest bardziej pożądana od krańcowej (nonszalancja)

 - Skromność jest skuteczna tylko wtedy, kiedy audytorium i tak wie, że dobrze wypadliśmy

 - Taktyka polegająca na wskazywaniu, że się odniosło sukces przy jednoczesnym pomniejszaniu wagi tego sukcesu („dobrze wypadłem, ale to nie ma znaczenia”) może łatwo przynieść efekt odwrotny od zamierzonego (wniosek o naszej zarozumiałości).

Dylemat reputacji – im większe i częstsze nasze osiągnięcia, tym bardziej inni ich po nas oczekują i tym mniej mogą cenić dalsze nasze osiągnięcia; dylemat nierozwiązany.

3. Zastraszanie (intymidacja) - wizerunek człowieka niebezpiecznego. Celem zastraszania jest dążenie do tego, aby partner przypisał aktorowi właściwości „bycia niebezpiecznym”. Podejmując zastraszanie próbujemy zwiększyć swą moc społeczną grożąc sprawianiem bólu, dyskomfortu i/lub możliwością poniesienia różnorodnych kosztów psychologicznych.

4. Świecenie przykładem – wizerunek człowieka moralnego. Osoba dokonująca autoprezentacji „moralnej” podkreśla swoją uczciwość, zdyscyplinowanie i obowiązkowość, skłonność do dobroczynności oraz samowyrzeczeń.

5. Pławienie się w cudzej chwale – autoprezentacja pośrednia. Polega na wykorzystaniu skojarzenia własnej osoby z kimś (czymś) cieszącym się powszechnie znakomita opinią (osobą, grupą, instytucją, itp.), roztaczającym wokół siebie aurę sukcesu, mocy, władzy czy popularności. Pośredni charakter działania polega na tym, że autoprezenter tworzy swój publiczny wizerunek poprzez informacje o innych osobach (lub obiektach), z którymi jest kojarzony, a nie bezpośrednio poprzez opisywanie siebie i swoich osiągnięć, czy behawioralne demonstrowanie zalet lub słabości. Skłonność do podkreślania swoich związków z zwycięzcami wzrasta w warunkach zagrażających „dobremu imieniu”.

Jesteśmy bardziej skłonni do autoprezentacji:

 - Im silniej wierzymy, że sposób spostrzegania nas przez innych ludzi decyduje o osiągnięciu naszych celów

 - Im bardziej zależy nam na tym celu

 - Im bardziej zależy nam na aprobacie innych

 - Im większa jest rozbieżność między pożądanym a rzeczywistym obrazem naszej osoby, jaki maja inni

 - Im bardziej cechujemy się skłonnością do obserwacyjnej samokontroli zachowania i samoświadomością publiczną

Co decyduje o stylu autoprezentacji:

·        Samowiedza – większość ludzi ceni sobie szczególnie pewne „fragmenty” swojego

„ja” i je właśnie pokazuje innym. Ludzie nie decydują się na podejmowanie

autoprezentacji niezgodnych z samowiedzą, ponieważ nisko oceniają szanse ich

przekonującej realizacji.

·         Ludzie unikają prezentowania siebie w sposób niezgodny z tym, co wiedzą o nich

inni, ponieważ nisko oceniają prawdopodobieństwo skuteczności takiego działania.

·         Informacje o jednostce posiadane przez otoczenie mogą wymuszać określony sposób

autoprezentacji.

·         Działania autoprezentacyjne zależą od wiedzy jednostki o tym, jak może być

spostrzegana w przyszłości.

·         Osoby o samoocenie niskiej cechuje tendencja do unikania ryzyka, stąd częściej

podejmują one ochronne formy autoprezentacji.

·         Osoby lękliwe częściej posługują się autoprezentacjami ochronnymi. Z lekiem

społecznym związany jest pasywny, samoobronny styl autoprezentacji, którego istotą

jest unikanie ujawniania informacji o sobie z jednoczesnym emitowaniem

niewerbalnych sygnałów aprobaty i sympatii wobec otoczenia, tzw. „nieszkodliwa

towarzyskość”

·         Styl ofensywny i asertywny wydają się być domeną osób o wysokiej samoocenie.

Podejmowaniu ofensywnych  autoprezentacji- jak dowodzi psychologia -  sprzyja również skłonność do rywalizacji

i brak tendencji empatycznych. Ofensywny styl autoprezentacji wiąże się często z  

naruszaniem norm społecznych, stąd można oczekiwać, że jest on mniej dostępny dla

osób o silnej potrzebie aprobaty społecznej, a szczególnie prawdopodobny u osób o

cechach osobowości aspołecznej.

·         Z wysoka samooceną związana jest tendencja do autopromocji i zabiegania o podziw

ze strony innych, a z samoocena niską – tendencja do ingracjacji i zabiegania o

sympatię.

·         Osoby o samoocenie wysokiej są bardziej skłonne do prezentowania swoich uzdolnień

i kompetencji, a osoby o samoocenie niskiej, do prezentowania swego altruizmu i

uspołecznienia.

·         Podejmowanie autoprezentacji może być determinowane przez właściwości sytuacji i

audytorium, a relatywnie niezależne od poziomu samooceny.

·         Repertuar stylów autoprezentacji dostępnych jednostce określają również normy

kulturowe i wymagania pełnionej roli społecznej